روانشناسی و فضا

فضانوردان اقلیتی بسیار بسیار اندک از انسان‌ها را تشکیل می‌دهند. ماموریت سخت و ویژه آنها در محیطی ناآشنا و نامانوس، باعث شده تا همواره به عنوان قهرمان در جوامع بشری مورد توجه قرار گیرند. اگرچه فضانوردان عده‌ای خاص هستند که به لحاظ قابلیت‌های فیزیکی، هوش و سلامت روح در مقیاس بالاتری از میانگین جامعه قرار دارند، بدیهی است که به لحاظ توانمندی‌های جسمی، غرایز و روح و روان همان چارچوب‌‌های بشری را دارا هستند. عوارض ناشی از حضور در فضا و شرایط موجود در محیط‌های خارج از زمین، دارای اثرات جسمی و روحی مختلفی بر روی فضانوردان است.
روان‌شناسی، به طور خلاصه، مطالعه علمی رفتار و فرایندهای ذهنی است. وقتی صحبت از علم روان‌شناسی به میان می‌آید، به این مفهوم است که اصول، قواعد و قوانین حاکم بر رفتار آدمی در تمامی جنبه‌ها، با استفاده از روش‌های علمی مطالعه می‌شوند. اگر امروز بگوییم که بی‌اطلاع از روان‌شناسی نمی‌توان امور خود را گذراند، نباید موجب شگفتی شود. این شاخه از علوم، تقریباً در تمام عرصه‌های گوناگون زندگی انسان‌ها مورد توجه متخصصان امر قرار گرفته است
حضور در فضا تجربه‌ای جدید و منحصر به‌فرد برای بشر پس از چندین هزار سال زندگی بر روی سیاره زمین است. پدیده شگرف زندگی در فضا که شاید بتوان گفت بارزترین خاصیت آن عدم وجود گرانش زمین و بی‌وزنی است، قاعدتاً اثرات متعددی را بر ارگانیسم انسان در پی دارد. یک فضانورد از هنگام پرتاب به فضا تا بازگشت مجدد به زمین و حتی پس از آن، با ده‌ها مساله حیاتی پیچیده روبرو است.
روست که در کنار همه علوم و فناوری‌های عرصه فضا، شاخه پزشکی فضایی یا هوافضایی از نقش پررنگ و ویژه‌ای برخوردار است. اما حیات یک انسان فقط به عوامل فیزیکی مانند ضربان قلب، دستگاه گوارش، دستگاه تنفس و ... خلاصه نمی‌شود. روح و روان انسان به عنوان اشرف مخلوقات، نیز در کیفیت و کمیت حیات بسیار مهم و تعیین‌کننده است. البته باید به این نکته توجه داشت که روان و جسم انسان همواره در تعامل و ارتباط متقابل با یکدیگر قرار دارند و هر یک از آنها می‌تواند بنا به شرایط حاکم، علاوه بر ایجاد تغییر در خود، در دیگری هم تأثیر متقابل داشته باشد.